NOTATKA ZE SPOTKANIA PREZYDIUM KONFERENCJI REKTORÓW AKADEMICKICH SZKÓŁ POLSKICH Z MINISTREM EDUKACJI I NAUKI PRZEMYSŁAWEM CZARNKIEM
4 listopada 2020 r., godz. 17:30
Spotkanie przywitaniem wszystkich zebranych otworzył Minister Nauki i Edukacji Przemysław Czarnek, informując jednocześnie o powołaniu nowego Sekretarza Stanu w osobie prof. Włodzimierza Bernackiego, który został wybrany także na pełnomocnika rządu ds. monitorowania wdrażania reformy szkolnictwa wyższego i nauki.
W pierwszej części swojej wypowiedzi Pan Minister podziękował za zaproszenie wystosowane przez KRASP oraz za obydwa listy Konferencji Rektorów Akademickich Szkół Polskich.
W kolejnej części wystąpienia Pan Minister przytoczył swoje uwagi odnoszące się do sytuacji z ostatnich dwóch tygodni, informując zgromadzonych, że:
- w obecnej sytuacji Ministerstwo nie może nie reagować oraz nie odnieść się do ogłaszanych godzin rektorskich (przeciwko nim jako takim nic nie ma), ponieważ prowadzą one do zagrożenia zdrowia i życia,
- nie będzie wpływał na autonomię uczelni, ponieważ nie ma badań i nauki bez niej,
- nie będzie podejmował decyzji, które nie są poparte przepisami prawa (wyraził równocześnie nadzieję, że rektorzy nie będą podważali decyzji Ministra),
- dziękuje za dotychczasową współpracę, spotkania zespołu ds. COVID, zaangażowanie studentów na rzecz walki z pandemią (m.in. pomoc sanepidowi czy w szpitalach przy łóżkach pacjentów),
Jako pierwszy do dyskusji włączył się prof. Arkadiusz Mężyk – Przewodniczący KRASP, gratulując nominacji nowo wybranemu Sekretarzowi Stanu prof. W. Bernackiemu oraz przedstawiając Panu Ministrowi skład Prezydium KRASP, podkreślając, że jest to najlepsza reprezentacja środowiska akademickiego, w ramach której można organizować podobne spotkania, aby dyskutować o najważniejszych sprawach – zanim pojawią się doniesienia prasowe.
Odnosząc się do wypowiedzi Pana Ministra prof. Arkadiusz Mężyk zapewnił, że wszystkim rektorom leży na sercu bezpieczeństwo studentów i pracowników oraz podejmowane są wszelkie działania, aby to bezpieczeństwo zapewnić.
Przewodniczący KRASP poinformował Pana Ministra, że stworzony został cały system koordynacji zbierania informacji na temat zagrożeń covidowych oraz uruchamiany jest system wsparcia akademickiego (wolontariatu), który ma wspomóc Główny Inspektorat Sanitarny oraz zorganizować zaliczanie praktyk studentów różnych kierunków (nie tylko medycznych) – wszystkich tych, którzy mogą się przydać przy obecnej bardzo złożonej sytuacji.
Prof. Arkadiusz Mężyk powiedział także, że rektorzy wymieniają się między sobą dobrymi praktykami i tym bardziej bolesne było dla części z nich oświadczenie Pana Ministra z 29 października br., ponieważ podejmowane przez rektorów decyzje nie są proste ani też łatwe do wytłumaczenia. Czasami były to decyzje, czy mieć strajk okupacyjny kilkunastu tysięcy studentów w obiektach uczelni, czy też wyprowadzić i rozproszyć na zewnątrz szkoły wyższej kilka tysięcy z nich. Dlatego podczas nadzwyczajnego spotkania z Panem Ministrem w dniu 29 października br. podkreślone zostało, że kluczowa jest rozmowa z rektorami przede wszystkim tych 15 uczelni, które podjęły decyzje o godzinach rektorskich, i wysłuchanie, jakie były przyczyny takich stanowisk, ponieważ nie były one formułowane tylko po to, aby studenci mogli pójść i strajkować.
Pan Przewodniczący zasygnalizował, że KRUP i Prezydium KRASP podjęły próbę wyjaśnienia sprawy tak, aby emocje opadły, niestety, nie udało się – stąd pojawiło się najpierw stanowisko KRUP, przyjęte następnie przez Prezydium KRASP jako własne.
Prof. Arkadiusz Mężyk podkreślił, tak jak Pan Minister wcześniej zauważył, że KRASP deklaruje chęć współpracy z Ministerstwem, co jest artykułowane w każdym piśmie Konferencji.
Powiedział także, że lepszym miejscem do dyskutowania na temat problemów szkolnictwa wyższego jest grono Prezydium KRASP i przedstawicieli Ministerstwa niż media, które czasami informacje przedstawiają w sposób okrojony czy przesuwają je w czasie.
W dalszej części wypowiedzi Przewodniczący KRASP podziękował za wolę spotkania z rektorami 15 uczelni i zaapelował do Pana Ministra o wysłuchanie ich racji przy ogłaszaniu w poszczególnych uczelniach godzin rektorskich, zaznaczając jednocześnie, że jest to odpowiedzialność za całą wspólnotę akademicką i żaden z rektorów od tej odpowiedzialności się nie odżegnuje.
Kolejnym aspektem poruszonym przez Pana Przewodniczącego była kwestia wypowiedzi Pana Ministra, w której padło stwierdzenie, że w pewnym sensie przyznawanie uczelniom środków finansowych będzie uzależnione od tego, w jaki sposób rektorzy zachowują się w przypadku protestów. Przewodniczący KRASP zwrócił się do Pana Ministra z postulatem o deklarację z Jego strony, że autonomia i wolność badań nie są zagrożone oraz odniósł się do swojego pierwszego spotkania z Panem Ministrem, podczas którego padło zapewnienie ze strony Pana Ministra, że wartości podstawowe dla systemu szkolnictwa wyższego są niezagrożone.
Prof. Arkadiusz Mężyk zwrócił się także do Pana Ministra o zakomunikowanie, że nie było intencją Ministra ograniczanie finansowania uczelni oraz zaapelował o wyjaśnienie rzeczywistych przyczyn i argumentacji poszczególnych rektorów w związku z godzinami rektorskimi ogłaszanymi w poszczególnych uczelniach.
Przewodniczący KRASP zaznaczył także, że kluczowa z punktu widzenia współpracy KRASP-u i Ministerstwa jest wspólna dyskusja na temat budowania międzynarodowego prestiżu szkolnictwa wyższego oraz strategii jego rozwoju do 2030 roku.
Prof. Arkadiusz Mężyk dodał, że resort i środowisko akademickie powinny skupić się na badaniach, osiągnięciach i perspektywach rozwoju. Odnosząc się do protestów zaznaczył, że nie spowodowali ich rektorzy, dlatego podkreślił, aby skupić się na ich przyczynach oraz zaapelował o dialog – zaznaczając, że wspólne stanowisko KRASP, Rady Głównej Nauki i Szkolnictwa Wyższego, PAN, Krajowej Rady Doktorantów oraz Parlamentu Studentów RP z 27 października 2020 roku jest jak najbardziej aktualne, a KRASP deklaruje pełną współpracę w zakresie rozwoju szkolnictwa wyższego i zwalczania skutków epidemii.
W kolejnej części swojego wystąpienia Przewodniczący KRASP przestawił zgromadzonym informację na temat systemu monitorowania zakażeń.
Po wypowiedzi prof. Arkadiusza Mężyka, Minister Edukacji i Nauki poprosił zgromadzonych o zgłaszanie uwag, do których odniesie się po ich zebraniu.
Jako kolejny głos zabrał prof. Jan Szmidt – Honorowy Przewodniczący KRASP, w pierwszych słowach gratulując prof. Włodzimierzowi Bernackiemu wyboru na stanowisko Sekretarza Stanu, a w kolejnych podtrzymując stanowisko KRASP przedstawione przez prof. Arkadiusza Mężyka. Prof. Jan Szmidt zaznaczył, że znajdujemy się w szczególnym czasie, a sytuacja w niektórych miejscach wymknęła się spod kontroli. Powiedział także, że istotne jest, aby utrzymać dialog, by była możliwość pomocy młodzieży, dlatego ważne jest, aby ustalić zasady współpracy.
Prof. Jerzy Woźnicki, który zgłosił chęć zabrania głosu, odniósł się do dotychczasowej współpracy KRASP z Ministerstwem oraz przedstawił zgromadzonym ideę opracowania dokumentu dotyczącego prognozy rozwoju szkolnictwa wyższego do 2030 r.
Prof. Jacek Popiel – Wiceprzewodniczący KRASP, również odniósł się do wypowiedzi Pana Ministra Czarnka, sygnalizując, że sytuacja na uczelniach jest bardzo napięta i jakiekolwiek dalsze działania nie są kwestią woli rektorów poszczególnych uczelni. Prof. Jacek Popiel powiedział, że rektorzy próbują zapanować nad sytuacją, aby wszelkie formy protestu miały charakter godny dyskusji akademickiej, natomiast nie ma osoby, która byłaby w stanie przewidzieć, co będzie dalej, jeśli chodzi o poruszenie społeczne. Pan profesor przekazał, że rektorzy prowadzą dyskusje ze studentami oraz ich agendami, a także pracownikami w celu tonowania zachowań. Zaznaczył jednak, że nie jest możliwe zapanowanie nad sytuacją, gdy w momencie uspakajania atmosfery na uczelni ze strony Pana Ministra pojawiają się wypowiedzi, które powodują określone reakcje ze strony środowiska akademickiego. Dlatego też Pan Wiceprzewodniczący KRASP zaapelował o głos Ministerstwa, który byłby głosem mówiącym o dialogu przy uszanowaniu autonomii uczelni i zarazem przy zrozumieniu, że nie można kierować do rektorów tylko i wyłącznie pretensji o to, że wyprowadzili studentów i pracowników na ulice. Prof. Jacek Popiel przekazał także, że podjęte zostały działania, aby złagodzić atmosferę, jaka pojawiła się w polskich uczelniach w chwili wydania wyroku Trybunału Konstytucyjnego oraz podkreślił, że za obecną sytuację odpowiedzialni są politycy a nie rektorzy polskich uczelni. Pan profesor zgłosił także, że prowadzone są liczne rozmowy ze studentami i ich stowarzyszeniami, a protesty, które mają miejsce np. w Krakowie, mają bardzo spokojny przebieg. Pan Wiceprzewodniczący KRASP przekazał zgromadzonym, że podejmowane są starania, aby zagwarantować studentom bezpieczeństwo, aby np. nie pojawili się żadni prowokatorzy, którzy mogliby wykorzystać sytuację do wywołania nieszczęścia. Prof. Jacek Popiel wyraził także obawę, że w pewnym momencie rektorzy mogą nie zapanować nad emocjami i wówczas może rozegrać się jakiś dramat. Zaznaczył, że zdrowie studentów i pracowników dla rektorów jest najważniejsze.
Prof. Bogumiła Kaniewska – Przewodnicząca KRUP, poparła wypowiedź prof. Jacka Popiela, dodając, że praca na uczelniach przebiega w warunkach bojowych i istotne jest, aby mówić jednym głosem, który apelowałby o spokój i kulturę oraz o zajmowanie stanowisk w sposób wyważony i zgodny z etosem akademickim, ponieważ sytuacja, jaką mamy, zaczyna wpływać na proces dydaktyczny. Pani profesor przedstawiła zebranym zdarzenia, jakie mają miejsce na UAM w postaci niedopuszczania przez niektórych nauczycieli akademickich do zajęć zdalnych studentów, którzy mają symbol strajku kobiet na swoich kontach internetowych. Przewodnicząca zaznaczyła również, że środowisko akademickie powinno skupić się na tym, aby zapewnić studentom bezpieczeństwo, zasygnalizowała także, że warunki, w jakich pracują rektorzy, wymagają niejednokrotnie natychmiastowej reakcji, a działania te mają na celu przede wszystkim dobro uczelni i studentów.
Przewodniczący KRASP w uzupełnieniu wypowiedzi przedmówców dodał, że mamy do czynienia z żywiołem w postaci kilkudziesięciu tysięcy młodych i ambitnych ludzi, którzy mają różne poglądy. Jednocześnie zaznaczył, że studenci nie są przyjmowani na studia według klucza światopoglądowego, tylko głównie wg wyników egzaminów maturalnych. Zatem reprezentują wszystkie poglądy w całym społeczeństwie.
Prof. Arkadiusz Mężyk zaznaczył, że istnieje możliwość zapanowania nad sytuacją do momentu utrzymania autorytetu rektora oraz podkreślił, że niezwykle ważne jest to, aby o ten autorytet dbać. Przewodniczący KRASP przekazał przedstawicielom Ministerstwa, że jeśli mają jakieś pytania i wątpliwości to, żeby wyjaśniać je przede wszystkim z rektorami – jest to kluczowa sprawa. Zarządzanie w stanie kryzysu, ciągłego napięcia i stresu determinuje podejmowanie różnych decyzji, jeśli są one złe i niewłaściwe – powinno być to dyskutowane w gronie osób, których to dotyczy, a nie za pośrednictwem mediów, ponieważ częściowo jest to także podważanie autorytetów rektorów, którychzanik spowoduje całkowity brak kontroli nad sytuacją.
Prof. Wiesław Banyś, który także dołączył do dyskusji, zaznaczył, że należy razem działać na rzecz wyciszenia emocji, ale ponieważ przyczyna protestów leży poza uczelniami, jej usunięcie i ich wyciszenie jest rolą polityków. Dodał także, że język po obydwu stronach sporu musi być zdecydowanie wyważony. Zaapelował, aby sam Minister, jego doradcy i politycy nie używali języka, który antagonizuje społeczeństwo i podsyca nastroje.
Do powyższych wystąpień odniósł się Minister Edukacji i Nauki, przekazując i deklarując zebranym, że:
- istnieje konieczność złagodzenia języka prowadzonych rozmów. Zgodził się, że po obu stronach dyskusji są przewinienia. Pan Minister przeprosił za swoje wypowiedzi i równocześnie zaznaczył, że po drugiej stronie język także jest nieodpowiedni,
- w żadnym momencie nie mówił, że to rektorzy są odpowiedzialni za sytuację na ulicach,
- rozumie, iż rektorzy są pod presją studentów i innych środowisk,
- wyraża szacunek do rektorów, którzy mówią, że pracują w atmosferze wojennej, ponieważ mowa jest o 15 uczelniach, które ogłosiły godziny rektorskie, spośród ponad 100 ,
- autonomia jest świętością i nie ma rozwoju nauki bez autonomii uczelni. Pan Minister zapewnił, że nie będzie naruszał autonomii uczelni i zadeklarował, że ten postulat przekaże na piśmie do KRASP.
Na zakończenie wystąpienia Pan Minister podziękował zgromadzonym za znakomitą współpracę, także w zakresie walki z pandemią oraz zaangażowanie studentów.
Po wystąpieniu Pana Ministra Czarnka do rozmowy włączyła się Pani Minister Anna Budzanowska, pytając, czy w opinii obecnych na spotkaniu rektorów istnieje konieczność nowelizowania rozporządzeń dotyczących ograniczania funkcjonowania uczelni, prosząc o stosowną informację na jutrzejsze spotkanie ministerialnego zespołu ds. COVID. Odnosząc się do tego pytania, prof. Arkadiusz Mężyk zgłosił rozważenie kwestii wprowadzania zmian do organizacji roku akademickiego oraz regulaminu studiów, chociaż, jak zaznaczył, wie, że może się to odbyć na podstawie zmian ustawowych.
Do dyskusji na temat sytuacji pandemicznej włączyli się prof. Teofil Jesionowski oraz prof. Stanisław Mocek, którzy pytali m.in. o to, czy uczelnie mają zachowywać się w swojej działalności jak przedsiębiorcy i zamykać wszystkie obszary działania oraz czy istnieje możliwość uruchomienia przez Ministerstwo odpowiednika bonu dla nauczycieli akademickich na wzór bonu dla nauczycieli na zakup sprzętu do nauczania zdalnego.
Odnosząc się do powyższych wypowiedzi, prof. Jerzy Lis przekazał, że wskaźnik zachorowań na uczelniach nie jest niepokojący i praca na uczelniach może odbywać się na obecnych zasadach. W opinii prof. Jerzego Lisa całkowite przejście na pracę zdalną jest bardzo trudne, a uczelnie techniczne znajdują się w newralgicznym momencie, tj. ostatnim semestrze I roku studiów.
Do dyskusji włączył się prof. Marcin Pałys, który wrócił do tematu protestów, zaznaczając, że sytuacja, w której się znajdujemy, jest problemem politycznym i to politycy, a nie rektorzy powinni go rozwiązać. W momencie pojawienia się rozwiązania politycznego można zastanawiać się, jak łagodzić nastroje. Pan prof. Pałys również podkreślił, że w sferze komunikacji należy używać języka chęci współpracy obu stron.
Odnosząc się do wypowiedzi prof. Marcina Pałysa, Minister Edukacji i Nauki podtrzymał wygłoszone wcześniej stanowisko.
Prof. Marcin Pałys, odpowiadając Panu Ministrowi, podkreślił, że dotychczasowa współpraca środowiska akademickiego z Ministerstwem opierała się na zaufaniu i zaapelował o słowa chęci współpracy ze strony Ministerstwa.
Pan Minister Czarnek odparł prof. M. Pałysowi, że się z nim zgadza i zaznaczył, że po drugiej stronie dyskusji także padały nieodpowiednie słowa. Kontynuując swoją wypowiedź, Pan Minister zaznaczył, że szkolnictwo wyższe znalazło się w dobrej sytuacji, ponieważ Premier przy wprowadzaniu obostrzeń nie odniósł się do ograniczania funkcjonowania uczelni oraz zakomunikował, że prześle do uczelni pismo dotyczące ograniczania ich pracy na wszystkich płaszczyznach z rekomendacjami pracy zdalnej wszędzie tam, gdzie jest to możliwe. Odnosząc się do pytania o bon dla nauczycieli, Pan Minister przekazał, że zostanie ten postulat rozważony i Ministerstwo da uczelniom znać.
Pani Minister Anna Budzanowska, nawiązując do wypowiedzi Ministra Czarnka, przekazała zgromadzonym, że resort wystosował pismo do Ministerstwa Finansów z prośbą o dodatkowe środki na digitalizację uczelni. Na koniec swojej wypowiedzi Pani Minister podziękowała za możliwość szczerej dyskusji.
Minister Edukacji i Nauki także podziękował za szczerą i owocną rozmowę oraz pozostawił się do dyspozycji rektorów.
Na koniec spotkania o głos poprosił prof. Arkadiusz Mężyk – Przewodniczący KRASP, który także podziękował za szczerą rozmowę oraz zadeklarował, że KRASP służy radą i pomocą, jeśli Pan Minister chciałby przedyskutować pewne aspekty, a kwestia zwołania Prezydium KRASP jest bezproblemowa. Przewodniczący KRASP zaznaczył także, że takie bezpośrednie rozmowy są lepsze i efektywniejsze niż dyskusje poprzez media. Na koniec swojego wystąpienia prof. Arkadiusz Mężyk zaprosił Pana Ministra na posiedzenie Plenarne Konferencji Rektorów Akademickich Szkół Polskich, które odbędzie się w dniach 19-20 listopada 2020 r. w Częstochowie.
Spotkanie zamknął Minister Edukacji i Nauki, dziękując wszystkim za zebranie.
